بسی تفاوت است از زبان راست کردن تا دل.

وقتی، نماز شام حسن (بصری) به در صومعه ی او(حبیب عجمی)  بگذشت و قامت نماز شام گفته بود و در نماز ایستاده، حسن درآمد. حبیب الحمد را الهمد می خواند.(در تلفظ عربی الحمدالله اشتباه می کرد.)

(حسن)گفت:نماز در پی او درست نیست. بدو اقتدانکرد؛ و خود بانگ نماز بگزارد. چون شب در آمد بخفت. حق را –تبارک و تعالی- به خواب دید.

(حسن)گفت:ای بار خدای! رضای تو در چه چیز است؟ گفت: یا حسن،رضای من دریافته بودی قدرش ندانستی. گفت: بار خدایا! آن چه بود؟ گفت:اگر تو نماز کردتی از پس حبیب، رضای ما دریافته بودی، و این نماز بهتر از جمله ی نماز عمر تو خواست بود، اما تو را سقم عبارت از صحت نیت بازداشت. بسی تفاوت است از زبان راست کردن تا دل.

تذکره الاولیا چندان نیاز به معرفی ندارد. کتابی است در شرح حال عرفا و اولیا که توسط شیخ فریدالدین عطار نوشته شده است. کتاب من تصحیح نیکلسون است با مقدمه قزوینی. البته نسخه ای دیگر در کتابخانه اداره داریم که آن هم تصحیح نیکلسون است اما با مقدمه ای متفاوت از نسخه من و البته آن مقدمه هم از علامه قزوینی.

عطار ذکر هر کدام از عرفا را با نثری مسجع آغاز می کند و بعد به ذکر فضایل و حکایاتی درباره او می پردازد. اغلب موارد روایتهای عطار به خرق عادات و کرامات ختم می شوند و قسمت عمده ای از تذکره هر صوفی را همین اعمال خارق العاده تشکیل می دهند. ممکن است که این اعمال از نظر انسان امروزی امری عجیب یا غیر ممکن به نظر برسد اما هدف عطار از بیان این گونه روایات نه تأکید بر قدرتهای ماورایی صوفیان بلکه رسیدن به یک نکته یا پیام اخلاقی است. همان طور که در حکایت بالا می بینیم حسن بصری خدا را در خواب می بیند و حتی قادر است با خدا وارد مذاکره شود اما در نهایت تنها نصیب او این پند است که "پاک کردن دل در راه ما مهم تر از ادای صحیح کلمات است" یا به قول مولانا "ما برون را ننگریم و قال را/ ما درون را بنگیرم و حال را".

اما بخش مهمتر تذکره الاولیا به نظر من سخنان قصاری است که از عرفا و اولیا در متن کتاب آمده است. نمونه هایی از آنها را در زیر آورده ام و باز هم اگر چیز جالبی پیداکردم در اینجا خواهم آورد.

تذکره الاولیا کتابی است زیبا با متنی آهنگین و مسحور کننده. هر کسی در هر سطحی می تواند از آن بهره بگیرد به شرطی که در پی یافتن راز طی الارض و دیگر کرامات در نیاید. بایزید (در همین کتاب) می گوید: مرا کریم باید نه کرامت. یا در جای دیگر فرموده: آنچ مراست از فضل اوست نه از فعل من.

ابوحفص حداد:

مهمان را چنان باید داشت که خود را به آمدن مهمانی گرانی نیایدت و به رفتن شادی نبودت و چون تکلف کنی آمدن او بر گران بود و رفتن آسان و هر که را با مهمان حال این بود ناجوانمردی بود.

خوف چراغ دل بود و آنچه در دل بود از خیر و شر بدان چراغ توان دید.

سری سقطی:

پنج چیز است که قرارنگیرد در دل اگر در آن چیزی دیگر بود؛ خوف از خدای، رجا به خدای، دوستی خدای، حیا از خدای، انس به خدای.

فردا امتان را بانبیا خوانند ولیکن دوستان را بخدای بازخوانند.

عارف آفتاب صفت است  که بر همه عالم بتابد

و زمین شکل است که بار همه موجودات کشد

و آب نهاد است که زندگانی دلهاء همه بدو بوذ

و آتش رنگ است که عالم بدو روشن گردد.

ادب ترجمان دل است.

سیزده

علی شریعتی در جایی نقل می کند که روزی سقراط در خیابان قدم می زد. پشت ویترین یک طلافروشی متوقف می شود و با حیرت به جواهرات و زیورآلات خیره شد. سرش را کمی تکان داد و گفت: «چه چیزها در دنیاست که حتی سقراط هم از آنها سردر نمی آورد.»

شده است حکایت ما و سیزده به در -یعنی امروز- و مردم طبیعت دوست. هر چه فکر می کنم این جماعت را با طبیعت چه کار است سر درنمی آورم. چرا باید در یک روز خاص همه مردم سوار ماشین هایشان شده بروند چمنی گیر آورند و سفره ای بگسترانند و اطرافشان را به کثافت بکشانند؟!

به هرحال برای من یکی که سیزده به در تنها روز عزاست.

هنر جنگیدن

سالها قبل از اینکه هنر جنگیدن نوشته شود دو سپاه روبروی هم قرارگرفتند. سپاه اول در موضعی مناسب در کنار رودخانه قرارگرفته بود و سپاه دوم ناچار بود تا از رودخانه گذشته و به سپاه اول حمله کند. سرداران سپاه اول به فرمانده سپاه گفتند که باید زمانی که سپاه دشمن در حال عبور از رودخانه است و نظم آن به هم ریخته به آن حمله شود اما او از حمله سرباز زد و در پاسخ این گونه حمله را ناجوانمردانه دانست. پس از عبور سپاه دشمن بازهم سرداران به فرمانده شان گفتند که تا صف سپاهیان دشمن منظم نشده و آرایش رزمی نگرفته اند و به خود نیامده اند باید به آنها حمله کرد ولی فرمانده سپاه اول بازهم استنکاف کرد. در نهایت سپاه دوم از آب عبور کرد و پس از آرایش گرفتن به سپاه اول حمله کرد و آن را شکست داد.

هنرجنگیدن کتابی است در مذمت آداب و رسوم و روشهای غیرجنگی و غیراصولی مانند آنچه در داستان بالا آمد. سن تزو می گوید:

این جنگ است.

این مهمترین مهارت کشورداری است.

این پایه مرگ و زندگی است.

این فلسفۀ احیا و نابودی است.

باید که آنرا خوب بدانی.

 از دید او مسائلی مانند جوانمردی، مراعات ضعیفتر و... نقشی در جنگ نباید داشته باشد. در جنگ تنها چیزی که مهم است شکست دادن دشمن و جلوگیری از شکست خوردن است. برای سان تزو غرور، افتخار و... بیهوده و بی ارزش می باشند. تنها چیزی که مهم است نجات سربازان خودی و گرفتن جان سرباز دشمن است و رهنمودها و آموزه های او نیز بر همین اساس استوارند:

قواعد جنگیدن ازاین قرارند:

اگر نسبت عدّه تو به دشمن ده به یک است، وی را محاصره کن؛

اگر نسبت عدّه تو به دشمن پنج به یک است، به وی حمله کن؛

اگر نسبت عدّه تو به دشمن یک به یک است، وی را پراکنده کن؛

اگر عدّه تو کمتر است در برابر دشمن دفاع کن؛

اگر خیلی ضعیف تر از وی هستی از برابرش فرارکن.

افسوس که بر گنج شما پرده شمایید

اگر جزو آن دسته مردم بدشانسی بودید که سریال شکرانه را دیده اید شاید موسیقی زیبای تیتراژ ابتدای سریال را هنوز به یادداشته باشید. من از وقتی که خودم را شناختم از شنیدن لهجه تاجیک-افغان دلم غش و ضعف می رفت. تصنیف مذکور توسط خواننده محبوب و اسطوره ای تاجیک دولتمندخالوف اجرا شده بود و اگر دوست داشته باشید می توانید آن را از اینجا دانلودکنید. شعر هم متعلق به دیوان شمس بود و البته من هنوز باور نمی کنم که بیت سوم آن را صداوسیمای ما پخش  کرده است. یکبار با دقت بخوانید شما هم باور نمی کنید...

ای قوم به حج رفته کجایید کجایید

معشوق همین جاست بیایید بیایید

معشوق تو همسایه و دیوار به دیوار

در بادیه سرگشته شما در چه هوایید

گر صورت بی صورت معشوق ببینید

هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شمایید

ده بار از آن راه بدان خانه برفتید

یکبار از این خانه بدین بام برآیید

آن خانه لطیفست نشانهاش بگفتید

از خواجه آن خانه نشانی بنمایید

یک دسته گل کو اگر آن باغ بدیدید

یک گوهر جان کو اگر از بحر خدایید

با این همه آن رنج شما گنج شما باد

افسوس که بر گنج شما پرده شمایید

دیوان شمس تبریزی

رازم را نگهدار

اما کریگن دختری ساده است که در زندگی موفقیت مهمی به دست نیاورده است. پدر و مادرش او را همیشه با دختردایی موفقش کری مقایسه می کنند و در نتیجه او همیشه به فکر ارتقای مقام و پیشرفت شغلی است. امّا یک روز برای او اتفاق نامنتظره ای می افتد. اما در راه بازگشت از یک سفر کاری در کنار مردی غریبه می نشیند و زمانی که هواپیما دچار اشکال می شود از روی ترس تمام زندگی اش و رازهای آن را برای غریبه تعریف می کند. این رازها به خودی خود شاید مهم به نظر نرسند اما از نظر اما مهم هستند. مثلا او به مادرش نگفته که زمانی که مادر در سفر بوده هنگام نگهداری از ماهی مورد علاقه اش ماهی مرده و او ناچار یک ماهی دیگر خریده است. یا یکی از همکاران نزدیکش همیشه برایش کارهای قلاب بافی انجام می دهد و او برای ناراحت نکردن او مجبور است که این هدایای زشت را بگیرد و از آنها تعریف کند.

اما مرد غریبه را فراموش می کند اما پس از بازگشت به کار او را در محل کارش ملاقات می کند و متوجه می شود که غریبه در حقیقت جک هارپر مالک میلیونر شرکتی پنتر است که اما در آنجا کار می کند. اما دستپاچه می شود ولی جک او را می شناسد و از صداقت او خوشش می آید. صداقت ذاتی اما جک را آنقدر جذب می کند که او در مورد پروژه های جدید شرکت از او نظرخواهی می کند و کم کم این دو دلباخته هم می شوند. اما جک ناخواسته اطلاعاتی که از اما درهواپیما گرفته بود در یک مصاحبه تلویزیونی لو می دهد و تمام افراد شرکت متوجه رابطه پنهانی او با اما می شوند.

اما با جک قهر می کند و از او می خواهد که برای اثبات علاقه اش او هم رازهایش رابرای اما فاش کند. در نهایت پس از چند دور قهرو آشتی آن دو با هم ازدواج می کنند...

رازم را نگه دار داستانی است به قلم سوفی کینزلا -که البته نام اصلی شون مادلین ویکهام است- و توسط  سرکار خانم نفیسه معتکف ترجمه شده است. رازم را نگهدار موقعیتهایی کمیک خلق می کند که شاید اسباب خنده شوند اما نباید از یاد برد که داستان این کتاب داستان زندگی همه ما است. همه ما که رازهای کوچکی داریم و از برملا شدن آنها درهراسیم ولی شاید هیچ وقت فکر نکنیم که برملا شدن این رازها ممکن است که به سود خودمان و دیگران باشد. برملا شدن رازهای اما سبب شد تا او رابطه عاطفی بهتری با پدر و مادرش برقرار کند چرا که آنها هیچ وقت نفهمیده بودند واقعا چه در دل او می گذرد. دوست اما فهمید که قلاب بافی هایش را نه تنها اما بلکه هیچ کس دوست ندارد و.... اما در انتهای کتاب می گوید: من یادگرفته ام که اگر کسی نتواند با دوستان و همکاران و عزیزانش رو راست باشد، پس فایده زندگی چیست؟

ترجمه کتاب روان است و شاید تنها اشکال آن این باشد که کانر ،دوست پسر اما، را به عنوان نامزد وی معرفی کرده اند. انتشار کتاب  انتشارات لیوسا را منتشر کرده و طرح جلدش به نظر من فاجعه است.