من کی ام؟ و اگه اینطوره، چند تا؟

اغلب ما می توانیم مثالی از یک عمل اخلاقی بزنیم حتی اگر نتوانیم آن را تعریف کنیم. کمک کردن به پیرزنی که از عرض خیابان رد می شود اخلاقی و آزار حیوانات غیراخلاقی است. اما شاید بسیاری از ما ندانیم که اخلاق دانشی است با قدمت طولانی. اولین بار افلاطون، به تبع استادش سقراط، به تعریف عمل اخلاقی پرداخت: عملی اخلاقی است که منجر به "خیر مطلق" بشود. اما ارسطو از در مخالفت با استاد درآمد: عملی اخلاقی است که شامل اعتدال و میانه روی شود. از 25 قرن پیش تا کنون فلاسفه گوناگون تعریفهای گوناگونی درباره یک عمل اخلاقی ارائه کرده اند. ارائه اخلاقیات البته محدود به دنیای فلسفه نمانده است. ادیانی چون یهودیت، مسیحیت، اسلام، بودیسم و غیره هم تعریفهای خاص خود را از عمل اخلاقی دارند. اما شاید پرجدال ترین تعریف از اخلاقیات متعلق به اپیکور، فیلسوف یونانی قرن چهارم پیش از میلاد، داشته باشد: هنگامی که زنده ای مرگ بی معنی است و زمانی که مرگ آمد تو بی معنی می شود. نتیجه اخلاقی: از زندگی کوتاه خود لذت ببر. لذت بردن از زندگی اما آموزه ای است که بسیاری از ادیان و مکاتب آن را به سادگی نمی پذیرند. این چنین شد که آموزه اخلاقی اپیکور تا به امروز محل مناقشه و جدال متفکران و علمای علم دین بوده است.

در سده گذشته و به همراه پیشرفتهای گسترده کشورهای غربی، به ویژه آمریکای شمالی، بسیاری از آموزه های اخلاقی قدیمی سربرآوردند. زمانی جوانان آمریکایی برای تعلیم گرفتن دسته دسته راهی هندوستان یا معابد بودایی هیمالیا می شدند. بعدتر اخلاق رواقی تبلیغ شد. امروز ریشارد داوید پرشت اخلاق اپیکوری را در کتابش تعریف می کند. اما پرشت برای بسط نظریات خود عجله ای ندارد. او آموزه های خود را در انتهای کتاب و پس از گشت و گذاری طولانی در نحله های گوناگون فلسفی پیش روی خواننده می گذارد. پرشت از افلاطون و کانت و نیچه و شوپنهاور می گوید، در هر فصل کتاب از روی فلاسفه پرش می کند و پای به حوزه نوروساینس می گذارد تا بتواند آموزه های اخلاقی آنها را با زیرکی رد کند، بعدتر سری به تکامل داروین می زند، باز دوباره به فلاسفه باز می گردد و این بازی پر پیچ و خم را، که بی شباهت به اسکی سواری در یک جنگل نیست، همچنان ادامه می دهد. خواننده با بسیاری از نظرات فلسفی در طول تاریخ آشنا می شود، شاهد بسیاری از آزمایشهای روانشناسی و جانورشناسی می شود، کوچه های فلسفه و علوم تجربی را دور می زند تا در انتهای دریچه ای از اخلاقیات اپیکور بر وی گشوده می شود.

من به شخصه درباره نظریات پرشت در کتابش بی طرف هستم. اما، از طرفی، به دلیل نثر روان، روایت اثر گذار، داستان سرایی زیبا، تعلیق بی مثال و ده ها فاکتور دیگر خواندن دقیق این کتاب را به هر کسی که به دنبال معنایی برای زندگی می گردد توصیه می کنم. عنوان کتاب به قدری کوبنده است که می تواند توجه هر خواننده ای را به خود جلب کند. متن زیبای کتاب با ترجمه دقیق و بدون اشکال حامد قدیری زیباتر شده است. فصل های کتاب کوتاه هستند و اگر شبی یک فصل را بخوانید حداکثر یک ربع ساعت از وقت شما گرفته خواهد شد. خواندن من کی ام؟ و اگر اینطوره، چندتا؟ برای هر کسی که تحصیلات معمولی دبیرستانی داشته می تواند تجربه ای بی همتا و جذاب باشد. تقدیم به همه دوستان با عشق!

رضا کیانی موحد

جهانی غیر واقعی با قوانین واقعی

یونانی های قدیم واقعیتهای دنیای اطراف خود را با علم ریاضیات منطبق می دیدند و حقیقت نمایی طرح کیهان را در ریاضیات می یافتند. آنها بین قانونهای طبیعت و قانونها ریاضی شباهاتهایی را احساس می کردند که اکنون یکی از پایه های اساسی علوم را تشکیل می دهد. بعدها، یونانی ها در شناخت طبیعت پیشتر رفتند و اعتقاد استواری پیداکردند که جهان بر اساس قانونهای ریاضی طراحی شده و دستگاه کنترل شده ای است که از قانونهایی پیروی می کند و برای بشر قابل درک است.

موریس کلاین

علاوه بر جهان واقعی، می توان جهان دیگری را در ذهن مجسم کرد که قانونهای دیگری داشته باشد.

ج.ال. سینج

آشتی با ریاضیات شماره پنجم آذر و دی سال 1357 صفحه بیست از انتشارات دانشگاه آزاد (غیراسلامی)