اطلس تاریخی جهان

اطلس تاریخی جهان یک دوره چهار جلدی است که هر جلد آن دارای 40 نقشه با شرح و توضیحات می باشد. مولف این کتاب کالین مک ایودی است و این کتاب با ترجمه ف.فاطمی و توسط نشر مرکز منتشر شده است.این نقشه های تنها بر روی اروپا و قسمتهایی از خاورمیانه تمرکز کرده اند و نقشه های کتاب ،جز چند استثنا، دیگر نقاط جهان را در بر نمی گیرند. با این حال نقشه ها و توضیحات آنها آموزنده و گویا می باشند. یکی از مزایای این اطلس در این است که پس از هر 4-5 نقشه یک نقشه جداگانه وجود دارد که به شرح وضعیت اقتصادی، مذهبی و فرهنگی نقشه های قبلی می پردازد. به علاوه، در هر نقشه وضعیت پراکندگی نژادهای مختلف به وسیله هاشورهای درون نقشه به نمایش درآمده اند.

فواصل تاریخی نقشه های درج شده در این اطلس مساوی نیستند. مثلا ممکن است فاصله زمانی دو نقشه با هم 20 سال و فاصله زمانی نقشه های بعدی 70 سال باشد. علت این امر آن است که مولف برای رسم هر نقشه بیشتر به وقایع مهم تاریخی نظر داشته است و به همین دلیل فاصله زمانی مساوی را برای رسم نقشه ها رعایت نکرده است.

جلد اول کتاب به شرح دوران باستان از 50000 سال قبل از میلاد تا قرن چهارم میلادی پرداخته است. مسائلی مانند تکامل نژادهای بیشری، سیر تمدنها، عصر حجر، عصر مفرغ، عصر آهن، شکل گیری امپراطوری های اسکندر، هخامنشی، اشکانی، روم و در نهایت جداشدن روم شرقی و روم غربی در این جلد بیان شده اند.

جلد دوم قرون وسطی (قرون پنجم تا پانزدهم میلادی)، سقوط رومی غربی، شکل گیری فئودالیسم در اروپا، مغولها، هونها، توسعه اسلام، جنگهای صلیبی، ظهور عثمانی و در نهایت سقوط قسطنطنیه را شرح می دهد.

جلد سوم کتاب به بیان سفرهای اکتشافی در دریاها، انتقال قدرت از مدیترانه به سواحل اقیانوس اطلس، انقلابهای مذهبی و سیاسی اروپا، رشد شهرها و امپراطوری های اروپا و جنگهای دوران ناپلئون پرداخته است.

جلد چهارم این مجموعه نیز به سالهای پس از ناپلئون تا پایان جنگ جهانی دوم می پردازد و مسائلی مانند وحدت آلمان، رشد دموکراسی در اروپا، انقلاب روسیه و تغییرات جمعیتی و اقتصادی جهان در دوران مدرن پرداخته است.

با مطالعه این اطلس تازه متوجه می شویم که نقشه های کتابهای تاریخ مدارس تا چه حد به فاجعه نزدیک هستند. برای نمونه 3 نقشه از کتاب تاریخ چهارم دبستان و 3 نقشه متناسب با آنها را از این اطلس  مقایسه می کنیم. 

 نقشه زیر نقشه ایران در اوج اقتدارش در زمان فرمانروایی هخامنشی است 

               

و نقشه زیر از اطلس تاریخی جهان تقریبا همان دوره را تصویر می کند 

        

از 3 نقشه کتاب چهارم ابتدایی تنها این نقشه دقیق است. نقشه بعدی مربوط به دوره اشکانیان است. 

 

 و نقشه زیر هم نقشه معادل آن از اطلس تاریخی جهان 

 همانگونه که دیده می شود در کتاب تاریخ چهارم ابتدایی نواحی آذربایجان و ارمنستان را که در آن زمان حکومتهایی مستقل داشته اند در داخل خاک ایران رسم کرده اند. از پادشاهی های عیلامی و پارس هم درجنوب ایران خبری نیست. حالا هر چقدر بخواهیم به ذهن دانش آموزی که با این کتاب تربیت شده فروکنیم که «بابا جان! در بیشتر دوران تاریخی گرجستان و ارمنستان از ایران منفک بوده اند و جنگهای اول ایران و روس و لشکرکشی ایران برای برگرداندن گرجستان اصلا لزومی نداشته و در آن زمان اصلا گرجستان خودش پادشاه داشته ،هرچند خراجگذار ایران، و حکومت مستقل داشته... »در گوش کسی فرونمی رود. 

نقشه سوم نقشه ایران در اوج قدرت ساسانیان است. 

      

که می توان آن را با نقشه زیر مقایسه کرد 

           

کتاب من اولین چاپ این دوره چهار جلدی و متعلق به سال ۱۳۶۴ است ولی ظاهرا نشر مرکز در سال ۸۳ کتاب رو تجدید چاپ کرده است. ترجمه کتاب زیبا ولی گاه سنگین است. از کلمات متروکی چون «دهناد» و .... به کرات در متن کتاب استفاده شده است. استفاده از یک فرهنگ لغت عمید در کنار این اطلس توصیه می شود.